Hoogbegaafdheid wordt gemeten aan de hand van IQ testen. Ongeveer 2 tot 3% van de mensen die een IQ test maken, blijkt hoogbegaafd. Het IQ is dan 125 of hoger. Anderen hanteren een score van 130 of hoger. Weer anderen hanteren een score van 135 of hoger. Sommigen hanteren een score van 137 of hoger. Het is misschien meest logische dat IQ verschillen groter dan 20 punten, ook verschillen in de leerbehoeftes zullen geven. Ook is het logisch dat mensen die ongeveer een gelijk IQ hebben, elkaar graag opzoeken omdat ze elkaar beter zullen begrijpen. Dit gaat op voor alle mensen. Iemand met een IQ van rond de 100 kan immers ook beter een gesprek voeren met iemand die een IQ heeft tussen de 90 en 115, dan met iemand die een IQ van 80 of 150 heeft.
Hoogbegaafde mensen hebben vaak specifieke problemen die bij hoogbegaafden voorkomen, dit begint vaak al op de lagere school.
- Of verveling bij te eenvoudig werk waardoor ze of gaan zitten dagdromen
- Of razendsnel het werk afmaken en zich daarna vervelen in de overgebleven tijd
- Of zich aanpassen aan de gemiddelde resultaten van de klas
- Emotionele problemen
- Sociale problemen/sociaal isolement
- overige problemen
- Of een combinatie van deze dingen
Het onderwijs is gericht op gemiddelde leerlingen met een gemiddelde intelligentie. Iedereen die met het IQ fors beneden dat gemiddelde zit, of juist een IQ fors boven het gemiddelde, kan ernstige problemen op school krijgen. Voorheen dachten onderwijzers dat een hoogbegaafde geen problemen hoefde te hebben want het werk is immers gemakkelijk voor ze. Steeds meer gaat me inzien dat te gemakkelijk werk verveling in de hand werkt. Ook een leerling met een IQ van 120 kan zich trouwens verveling bij gemiddeld werk.
Verveling, wat zijn de gevolgen?
We moeten in het leven allemaal wel eens iets tegen onze zin doen, maar als je 8 jaar lang saai werk te doen krijgt, is het bijna onmenselijk om te verwachten dat kinderen zich dan niet zullen vervelen. Daarom vertonen hoogbegaafde kinderen vaak heel vreemd gedrag. De problemen kunnen heel ernstig zijn. De ernstigste signalen zijn:
- De leerling is slim genoeg maar haalt toch steeds vaker slechte resultaten
- Vaak niet opletten waardoor op den duur uitleg gemist wordt
- Rare fouten maken
- Werk afraffelen of helemaal niet of maar gedeeltelijk invullen
- Dagdromen, zo ernstig dat het wel een of andere ziekte lijkt
- Wisselende resultaten, van heel goed tot goed tot zeer slecht
- Onleesbaar of zeer slordig handschrift
- Onzekerheid omdat het kind zelf niet begrijpt waarom het zulke slechte resultaten haalt, waardoor ook sociaal van alles misgaat
- Weinig vriendschappen door het verschil in denkniveau
- Verveling die zich uit in druk doen, aandacht trekken
- Verveling die zich uit in stil gedrag, zichzelf onzichtbaar maken
- Overige
Niveauverschillen
Zodra de lagere schooltijd voorbij is, wordt er ineens wel onderscheid gemaakt tussen leerlingen. Van vmbo kader tot en met Gymnasium. Elk kind wordt in het vervolgonderwijs geplaatst waar het het beste past, qua leervermogen. Zouden alle leerlingen op de mavo gezet worden, verwacht men dat er veel leer potentieel verloren zou gaan. Het is een groot probleem voor zowel minder begaafden als hoogbegaafde leerlingen, dat dit onderscheid niet ook al gemaakt wordt op de lagere school. Hoogbegaafde leerlingen hebben zich op de lagere school meestal al zoveel jaren moeten aanpassen aan te gemakkelijk werk, dat zij vaak de volgende problemen hebben ontwikkeld:
- Weten niet hoe ze leren moeten (deden ze op het basisonderwijs nooit echt)
- Kunnen niet plannen (deden ze nooit)
- Kunnen zich niet goed concentreren (hebben ze afgeleerd wegens chronisch saai werk)
- Zijn niet gemotiveerd of maar heel kort (motivatie is al lang geleden stukgemaakt door gebrek aan uitdaging)
- Kunnen heel chaotisch zijn wat zich uit in: huiswerk niet noteren in agenda, alles kwijt zijn, leerstrategieën ontbreken dus leren gaat via omwegen of helemaal niet
- Motivatie voor school is er allang niet meer
- Resultaten nemen vaak af
Hoe kunnen hoogbegaafde kinderen geholpen worden?
- Bijtijds testen, liefst op zevenjarige leeftijd
- Erkenning van leerkrachten voor de problemen van hoogbegaafde leerlingen
- Geschikt werk aanbieden op passend niveau
- Ruif hoger hangen (moeilijker werk geven)
- Klas overslaan
- De ernst van het probleem niet onderschatten
- Kinderen in contact brengen met andere hoogbegaafden en/of meerbegaafden, het liefst ook op school
- Niet meer werk geven, maar ander werk
- Een leerkracht die er echt kijk op heeft is zeldzaam, maar goud waard voor een school, met name ook voor signalering en begeleiding in het schoolwerk (compacten, verrijken, verbreden)
Menza, Pharos en overige ouderverenigingen
Menza is een vereniging voor hoogbegaafde mensen. Pharos is een vereniging voor hoogbegaafde kinderen (en hun ouders). Lees meer over Menza: Menza.